Het volgrecht op de verkoop van kunstwerken wordt gecentraliseerd

1. Wat is het volgrecht ?

Het volgrecht is een vergoeding waarop een grafische kunstenaar recht heeft telkens wanneer zijn of haar kunstwerk, na de eerste verkoop, wordt doorverkocht, en waarbij actoren uit de professionele kunsthandel betrokken zijn als verkoper, koper of tussenpersoon.

Het betreft hier meer bepaald verkopen waarbij kunstgalerijen, kunsthandelaars, en openbare verkoopszalen, etc … betrokken zijn.

2. Waarvoor dient het volgrecht ?

Met dit volgrecht kan elke auteur (of zijn rechthebbenden) genieten van de waarde die zijn werk heeft gekregen dankzij de bekendheid die hij heeft gekregen na de eerste verkoop.

Zonder dit volgrecht zouden kunstenaars, die hun kunstwerken aan relatief lage prijzen moesten verkopen in het begin van hun carrière, niet kunnen genieten van het succes dat ze later krijgen en de hogere waarde die hun kunstwerken daardoor krijgen in de kunstmarkt. 

Het volgrecht heeft betrekking op oorspronkelijke kunstwerken, namelijk werken van grafische of beeldende kunst zoals afbeeldingen, collages, schilderijen, tekeningen, gravures, prenten, lithografieën, beeldhouwwerken, tapisserieën, keramische werken, glaswerk en foto’s.

3. Hoe was het volgrecht geregeld tot op heden?

Het volgrecht bestaat in België al sinds 1921.

De Europese Richtlijn 2001/84/EG van 27 september 2001 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk, harmoniseerde het toepassingsgebied ervan en de tarieven.

De actoren uit de professionele kunsthandel, betrokken bij een verkoop, zijn hoofdelijk verplicht de auteur om de 3 maanden in kennis te stellen van de verkopen

De omzetting en de uitvoering van de omzetting van de Europese richtlijn 2001/84/EG gebeurde bij wet in 2006 en bij KB in 2007.

Het volgrecht wordt berekend op de verkoopprijs exclusief belasting, op voorwaarde dat die minimum 2.000 euro bedraagt.

Het bedrag ervan wordt berekend op basis van een degressief percentage, beginnend van 4 % van de eerste schijf van 50.000 EUR tot 0,25 % van het deel van de verkoopprijs boven 500.000 EUR. Het maximumbedrag mag dan weer niet hoger liggen dan 12.500 EUR.

Voor kunstwerken tot 10.000 EUR bestaat er een vrijstelling van betaling van een volgrecht als een verkoper deze rechtstreeks bij de kunstenaar aankocht en binnen de 3 jaar door verkoopt. Dit is interessant voor de kunstgalerijen die jonge kunstenaars promoten en daar ook de nodige investeringen voor doen (tentoonstellingen, boeken en catalogi).

De actoren uit de professionele kunsthandel die bij een verkoop betrokken zijn als verkoper, koper of tussenpersoon, en de verkoper zijn hoofdelijk verplicht de auteur of de vennootschap belast met het beheer van zijn rechten om de 3 maanden (voor de 20ste dag na het einde van elk kwartaal) in kennis te stellen van de verkopen (1 maand ingeval van een verkoop op een openbare veiling). Het volgrecht moet binnen een termijn van 2 maanden na de aangifte betaald worden.

Na die termijn moeten de volgrechten die niet betaald konden worden (omdat bvb de gegevens van de auteur niet konden worden achterhaald), betaald worden op een gemeenschappelijke rekening van de beheersmaatschappijen, die bij het KB van 2007 werden aangeduid, namelijk Sabam en Sofam.

Deze moeten elk jaar in het Belgisch Staatsblad en op hun website een bekendmaking doen van :

• de lijst van de rechthebbenden van het volgrecht wiens werken werden doorverkocht in het vorige kalenderjaar en waarvan de doorverkoop aanleiding heeft gegeven tot de betaling van een volgrecht op de gemeenschappelijke rekening, of
  
• indien de rechthebbenden van het volgrecht niet konden worden geïdentificeerd, de lijst van de werken die tijdens het vorige kalenderjaar aanleiding hebben gegeven tot het storten van een volgrecht op de gemeenschappelijke rekening.

Voor de vordering van de auteur bestaat er een verjaringstermijn van 3 jaar na de kennisgeving.

4. Oprichting van een uniek platform

In de praktijk levert de uitoefening van het volgrecht heel wat problemen op. Er is soms geen doorbetaling en kunstenaars zijn soms moeilijk op te sporen waardoor het niet duidelijk is aan wie moet worden door betaald, enz..

Een uniek platform dat als één aanspreekpunt zou kunnen fungeren voor de doorverkopers en de auteurs, kan aan deze problemen tegemoet komen.

Zulk uniek platform werd reeds voorzien bij wet, maar de inwerkingtreding ervan werd uitgesteld tot 1 juli 2015.

Met deze invoeging, werden een aantal wijzigingen ingevoerd, waaronder het feit dat de verjaringstermijn voor het stellen van het volgrecht op 5 jaar zal komen en de kennisgeving op elektronische wijze zal moeten gebeuren.

Een uniek platform dat als één aanspreekpunt zou kunnen fungeren voor de doorverkopers en de auteurs, kan aan deze problemen tegemoet komen

Op 27 februari 2015 werd een koninklijk besluit goedgekeurd dat voorziet in de oprichting van het unieke platform en de voorwaarden vastlegt waaraan het moet beantwoorden, alsook de modaliteiten voor het administratief beheer van het volgrecht.

Het unieke platform zal worden opgericht door Sabam en Sofam, en zal alle aangiften en betalingen van het volgrecht in ons land centraliseren.

Het unieke platform zal op zijn website een lijst moeten publiceren van de werken die het voorwerp hebben uitgemaakt van een kennisgeving van doorverkoop door een professional van de kunstmarkt, en dit binnen de drie maanden na deze kennisgeving.

Zo zal het moeten zorgen voor meer transparantie in het beheer van het volgrecht, zowel voor de actoren van de kunstmarkt als voor de rechthebbenden.

Het ontwerp van koninklijk besluit (tot vaststelling van de voorwaarden en modaliteiten voor het beheer van het volgrecht) wordt ter advies aan de Raad van State voorgelegd.

We houden u verder op de hoogte over deze nieuwe wetgeving.